Patchwork i quilt w pigułce - poznaj co to jest patchwork i quilt

Może trudno w to uwierzyć, ale jeszcze trzydzieści parę lat temu patchwork uszyty, a już tym bardziej przepikowany na maszynie, uważany był za coś gorszego, niegodnego prawdziwej quilterki i quiltera. Wszystko miało być tradycyjne, czyli ręczne. Jednak w ostatnich latach to nastawienie diametralnie się zmieniło, a szycie patchworków i ich pikowanie zdobywa miliony zwolenniczek i zwolenników na całym świecie. Po prostu stało się bardzo przyjemnym i nie tak pracochłonnym jak kiedyś hobby.

Moda na patchworki i quilty wiąże się między innymi z coraz większymi możliwościami domowych maszyn do szycia. Nawet najprostsze modele dają wyższą niż przed laty jakość ściegów i, oczywiście, szybsze efekty niż w szyciu ręcznym. Maszyny szyją nie tylko do przodu i do tyłu, ale również mogą wykonywać ściegi w innych kierunkach lub po okręgu. (Nie mówiąc już o setkach wzorów tych ściegów). W zależności od modelu, maszyny potrafią też haftować, fastrygować i imitować ściegi ręczne, a do ozdabiania tkanin można używać nici tak wymagających, jak metaliczne lub przezroczyste, a nawet wykorzystywać kordonek czy włóczkę. W maszynowym szyciu, aplikacji, haftowaniu lub pikowaniu pomagają różne rodzaje wyspecjalizowanych igieł i stopek, a także... płytek ściegowych i bębenków.
Dzięki tym wszystkim innowacjom quilting kojarzony kiedyś z babcino-ciociną techniką szycia kołderek, które pochłaniało całe tygodnie, teraz ma zupełnie inne oblicze. W domu mogą powstawać ‒ szybko i bez problemów ‒ już nie tylko te przysłowiowe kołderki, ale również pikowane ubrania (obecnie supermodne!), a także dzieła sztuki pokazywane na wystawach i w muzeach.

Co to jest patchwork i quilt?

Zacznijmy od podstaw, a mianowicie od definicji. Angielska nazwa patchwork, która się zresztą spolszczyła, a przynajmniej jest u nas powszechnie w tej formie używana, to połączenie dwóch wyrazów: patch to po prostu łatka, natomiast work oznacza pracę. Jednym słowem patchwork to praca z łatek. Ponieważ ich brzegi są surowe, tzn. nie obrębia się ich, jak przy szyciu ubrań, trzeba powstały w ten sposób np. obrus lub zasłonkę podłożyć jednolitym spodem.

„Wyższa szkoła wtajemniczenia” wymaga jednak jeszcze pikowania, zwłaszcza tam, gdzie dodaje się warstwę ocieplającą. Robimy tzw. kanapkę, w której pomiędzy wierzch (zazwyczaj patchworkowy) i jednolity najczęściej spód wkłada się wypełnienie: bawełnianą, sojową, bambusową, poliestrową lub mieszaną ocieplinę. Całość należy połączyć, a na koniec obszyć brzegi, najczęściej lamówką. To połączenie, czyli przeszycie przez trzy warstwy, nazywa się pikowaniem. W efekcie pikowania powstaje quilt (angielskie określenie na pikowankę, kołderkę), a osoba go tworząca nazywana jest u nas quilterką lub quilterem.

Reasumując: patchwork powstaje po zszyciu łatek, a po przepikowaniu staje się quiltem.
Niby wszystko jasne, ale okazuje się bardzo często (np. na zagranicznych i polskich blogach lub w publikacja prasowych), że pracę powstałą z łatek, ale niekoniecznie przepikowaną, określa się mianem quiltu, a na pikowaną narzutę mówi się patchwork. Dlaczego taki galimatias? Obydwie nazwy są pochodzenia angielskiego, bo właśnie w krajach anglosaskich (zwłaszcza Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych) techniki, które określają, były najbardziej rozpowszechnione. Kiedy w krajach spoza kręgu języka angielskiego zapanowała moda na prace z łatek, w niektórych rejonach przyjmowano nazwę patchwork, w innych zaś quilt.
W Polsce używa się tych nazw naprzemiennie. Większość osób kojarzy u nas patchwork, natomiast określenia quilt używa grono (coraz większe!) osób bardziej obznajomionych z tą techniką, czyli właśnie quilterek i quilterów.

Dwa wyjątki od reguły

Żeby sytuacja była jeszcze bardziej skomplikowana, w USA i innych krajach dochodzą techniki, nawiązujące do patchworku, bo tworzone z łatek lub fragmentów tkanin, które również określa się mianem quiltu, chociaż nie używa się w nich pikowania. Po prostu wszystkie techniki tekstylne przypisuje się tej nazwie.
Mamy np. yo yo quilt tworzony z tekstylnych kółeczek.

...lub feaux chenille quilt, w którym łatki lub jednolitą tkaninę nakłada się w kilku warstwach na podstawę, przeszywa równoległymi liniami, a potem przecina wierzchnie warstwy.

Wróćmy jednak do „prawdziwych” quiltów. Jest jeszcze jeden wyjątek nie zgadzający się z popularną definicją. Wierzch quiltu niekoniecznie musi składać się z łatek! Jeśli jest on z jednego kawałka tkaniny, ale został przepikowany, nosi nazwę wholecloth quilt, czyli dosłownie quilt z jednego kawałka tkaniny.

Pikowanie po linii prostej

Na początku na maszynie można było wykonywać tylko ściegi biegnące po linii prostej, bo tak dyktowały to ząbki transportera przesuwające dwie warstwy tkaniny (w trakcie szycia) lub trzy warstwy (podczas pikowania). Tę umiejętność można wykorzystywać do przepikowania quiltu w szwie (tzw. stitch in the ditch). Ścieg prosty, prowadzony między łatkami, jest, jeśli wykona się go prawidłowo i odpowiednio dobranym kolorem nici, prawie niewidoczny.

Kolejną możliwością jest ścieg prosty puszczony liniami przez całą powierzchnię quiltu. Linie mogą biec równolegle do siebie lub prostopadle, tworząc kratkę.

Pikowanie z wolnej ręki

Kiedy w maszynach stało się możliwe opuszczenie ząbków transportera, pojawiły się kolejne wersje pikowania. Teraz można wykonywać różne, nawet bardzo skomplikowane wzory. Takie rysowanie po tkaninach przypomina rysowanie na kartce, tyle, że wykonuje się je… odwrotnie. Podczas pikowania ołówek (czyli igła w maszynie do szycia) tkwi w jednym punkcie, natomiast poruszamy kartką (czyli trzema warstwami przygotowanymi do pikowania). Wzory, tak jak przy pikowaniu po linii prostej, można wykonywać jednakowo po całej powierzchni, np. w narzutach.

W wersjach bardziej artystycznych pikowanie z wolnej ręki uzupełnia kompozycję, jak to np. widać na fragmencie quiltu z makami, gdzie pojawiają się listki i główki makówek.

Marzena Krzewicka
Z wykształcenia archeolog śródziemnomorski z dyplomem na temat historii ubioru i tkanin. Z zawodu dziennikarka działów mody, urody i urządzania wnętrz. Od dwudziestu kilku lat quilterka, czyli pasjonatka patchworków. Po tylu latach nadal nie wie, czy zszywać łatki, czy pikować. Dla nas pisze o tym ostatnim.

Zobacz następny wpis - rodzaje maszyn do szycia patchworków i pikowania